Ar nos Chwefror 15fed 2020 cafodd rhannau helaeth o RhCT eu taro gan Storm Dennis.
Roedd Storm Dennis yn storm wynt Ewropeaidd a ddaeth, ym mis Chwefror 2020, yn un o'r seiclonau allwthiol dwysaf a gofnodwyd erioed, gan gyrraedd isafswm pwysau canolog o 920 o filibarau (27.17 modfedd o arian byw) [https://en.wikipedia.org/wiki/Storm_Dennis]
Ar draws RhCT, roedd dros 1,000 o eiddo wedi dioddef llifogydd. Yn Etholaeth Pontypridd, dioddefodd trigolion Pontypridd, Trefforest a Ffynnon Taf lifogydd eithafol.
Roedd y difrod yn helaeth i dai, busnesau a seilwaith trafnidiaeth.
Cafodd yr Awdurdodau eu llethu gan faint y llifogydd a chanolbwyntiodd ar alwadau lle'r oedd bywyd mewn perygl.
Roedd Heledd Fychan, cynghorydd Plaid Tref Pontypridd yn y fan a'r lle o ddechrau'r bore ac yn helpu trigolion i gyrraedd diogelwch.
Adroddwyd yn eang am effaith y storm ar deledu, radio, ar-lein ac mewn papurau newydd. Gyda llawer yn cynnwys fideos o'r bobl yr effeithiwyd arnynt.
https://www.walesonline.co.uk/news/local-news/storm-dennis-rct-repair-funds-17767305
Ymunodd y Cynghorydd Heledd Fychan â llawer o wirfoddolwyr eraill o bob rhan o'r ardal i wirfoddoli mewn Canolfan Gymunedol leol, gan ddarparu bwyd a dosbarthu dillad ac eitemau eraill a roddwyd gan bobl ar draws RhCT, Cymru a thu hwnt.
Ond roedd cwestiynau hefyd yn cael eu gofyn ynglŷn â pham roedd y llifogydd mor helaeth. Dyma ychydig o'r cwestiynau hynny.
A wnaeth torri'r coed yn y goedwig gyfrannu?
A gynhaliwyd y cylfatiau'n iawn?
A fu gormod o adeiladu ar orlifdiroedd?
Pam nad oedd rhai pympiau i'w gweld yn gweithio?
Roedd sibrydion yn dweud bod y cronfeydd dŵr uwchben Merthyr wedi gorfod rhyddhau dŵr gan eu bod yn agos at gael eu torri.
Pam yr oedd yr awdurdodau i bob golwg mor ddi-barod ac araf i ymateb?
Hyd heddiw nid yw'r cwestiynau hynny wedi'u hateb.
Mae Plaid Cymru wedi bod yn flaenllaw wrth bwyso am atebion i'r cwestiynau hyn a mwy. Maen nhw wedi galw am Ymchwiliad Annibynnol.
Dechreuodd y Cynghorydd Fychan ddeiseb a dderbyniodd dros 5,000 o lofnodion. Mae'r ddeiseb hon yn golygu y bydd Senedd Cymru yn trafod y mater ym mis Rhagfyr 2020.
Cyflwynodd y Cynghorydd Fychan gynnig hefyd i gyfarfod Llawn o Gyngor Rhondda Cynon Taf. Ar 25 Tachwedd, pleidleisiodd Cyngor RhCT yn erbyn cynnal Ymchwiliad Annibynnol, a fyddai wedi archwilio ymatebion pob awdurdod, gan gynnwys RhCT.
Gallwch ddarllen y cynnig a'r ffordd y cafodd ei ddiwygio gan Gynghorwyr Llafur yma:
Ar adeg ysgrifennu hwn nid oes fideo o'r cyfarfod hwn ar gael ar wefan y Cyngor. Pan fydd y fideo ar gael gallwch wylio i weld a bleidleisiodd eich cynghorydd o blaid neu yn erbyn Ymchwiliad Annibynnol.
Diweddariad - Ionawr 2021 - Diweddariad
Cydymdeimlo'n fawr gyda cymunedau ledled Cymru sydd wedi dioddef llifogydd eto. Mae'n warthus bod Llywodraeth Cymru wedi gwrthod ymchwiliad annibynnol, fel y gwnaeth ein Aelod Seneddol a'n Aelod o'r Senedd, gan fod angen i ni ddysgu gwersi o lifogydd blaenorol i ddeall y perygl o lifogydd yn y dyfodol er mwyn sicrhau ein bod yn buddsoddi mewn mesurau atal llifogydd. Byddaf yn parhau i ymgyrchu dros gyfiawnder i'r rhai yr effeithiwyd arnynt, ac rwy'n falch bod Plaid Cymru wedi ymrwymo i ymchwiliad os ydym yn arwain Llywodraeth nesaf Cymru.
Diweddariad - Mawrth 2021 - Diweddariad
Heddiw, ymunodd Leanne Wood AS ac Adam Price AS â mi ym Mhontypridd i gyhoeddi ymrwymiad y blaid i fuddsoddi £500m mewn mesurau atal a lliniaru llifogydd, yn ogystal ag ymchwiliad annibynnol i lifogydd 2020 os caiff y Blaid ei hethol i lywodraethu Cymru ar 6 Mai.
Diweddariad - Chwefror 2022 - Diweddariad
Gweithredwch Heddiw
Os ydych chi, fel ninnau, eisiau gweld atebion i'r cwestiynau a godwyd:
- lobïwch eich Aelod o'r Senedd - gallwch ddod o hyd i'w manylion yma.
- E-bostiwch, trydarwch, anfonwch lythyr at eich Aelod o'r Senedd yn eu hannog i gefnogi Ymchwiliad Annibynnol.
- Llofnodwch ein deiseb yma.
Diweddariad - Mai 2022 - Diweddariad
Mae Aelod Seneddol Plaid Cymru dros Ganol De Cymru Heledd Fychan – a oedd yn Gynghorydd dros Ward Tref Pontypridd pan darodd Storm Dennis ym mis Chwefror 2020 yn croesawu’r adolygiad.
“Dros ddwy flynedd ers y dinistr yn 2020, nid yw pob adroddiad i’r llifogydd wedi’i gyhoeddi ac nid yw trigolion a pherchnogion busnes yn gwybod o hyd beth ddigwyddodd na pham, nac a fydd eu cartrefi a’u busnesau yn ddiogel rhag llifogydd yn y dyfodol.” meddai hi.
“Mae pobl yn parhau i gael eu trawmateiddio gan yr hyn a ddigwyddodd, a dal ddim yn teimlo'n ddiogel yn eu cartrefi bob tro y mae'n bwrw glaw yn drwm. Gyda’r newid yn yr hinsawdd yn golygu bod y tebygolrwydd o lifogydd yn parhau i dyfu, rhaid inni sicrhau ein bod yn deall beth y gall cynghorau lleol a’r Llywodraeth ei wneud i gefnogi’r rhai yr effeithir arnynt, ond yn hanfodol lleihau’r risg i’n cymunedau.
“Mae’r digwyddiadau hyn yn debygol o ailadrodd eu hunain yn amlach ym mhob rhan o Gymru, felly mae dysgu gwersi’r llifogydd hyn yn hollbwysig. Rwy’n croesawu’r ffaith bod Plaid Cymru wedi llwyddo i sicrhau adolygiad, sy’n gam cyntaf pwysig i sicrhau atebion a chyfiawnder i bawb yr effeithiwyd arnynt.”
‘Dysgu gwersi’
Mae’r Athro Elwen Evans QC, un o brif fargyfreithwyr troseddol y DU, wedi’i phenodi i arwain yr adolygiad.
Bydd yr Athro Evans yn cael y dasg o sefydlu canfyddiadau allweddol, pryderon a rennir, gwersi a ddysgwyd, llwyddiannau ac arfer da, yn ogystal â nodi meysydd i'w gwella.
Dywedodd Aelod Dynodedig Plaid Cymru Sian Gwenllian:
“Rydym wedi gweld yr effaith ddinistriol y gall llifogydd ei chael ar ein cymunedau a’n busnesau. Ochr yn ochr â gweithredu ar y newid yn yr hinsawdd a sicrhau bod Cymru’n chwarae ei rhan i fynd i’r afael ag ef, bydd mynd i’r afael ag atal llifogydd a dysgu o lifogydd dinistriol 2020-21 yn gwneud gwahaniaeth i ddiogelwch a thawelwch meddwl pobl ledled Cymru.
“Rwyf wedi bod yn gweithio’n agos i ddatblygu cwmpas a dull gweithredu’r adolygiad pwysig hwn fel rhan o’r Cytundeb Cydweithredu, ac edrychaf ymlaen at y canfyddiadau.”